ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ ΤΟΥ Τ. ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ

Αμφιλεγόμενες είναι οι πολιτικές θέσεις του Καστοριαδη σε σχέση με τα Δεκεμβριανά που σηματοδότησαν την αρχή του εμφύλιου πόλεμου και τα οποία είχε χαρακτηρίσει ως απόπειρα πραξικοπήματος από το ΚΚΕ, η, αντιστοιχα, σε σχέση με τη Σοβιετική Ενωση, την οποία είχε χαρακτηρίσει ως τη μόνη Υπέρ-δύναμη που ‘διεξάγει, και έχει τη δυνατότητα να διεξάγει αυτή τη στιγμή μια επιθετική πολιτική».
Μια Υπέρ-δύναμη, η οποία υποτιθεται οτι μεταπολεμικα ανέτρεψε την ‘ισορροπία’ του συσχετισμού δυνάμεων και δημιουργησε μια μαζική ανισορροπία υπέρ αυτής σε μια κατάσταση ‘που είναι πρακτικά αδύνατο να επανορθωθεί για τους Αμερικανούς’. Είναι φανερό ότι η θέση αυτή, που διατυπωνόταν στις αρχες της δεκαετίας του 1980, δεν είχε σχεδόν καμία σχέση με τη πραγματικότητα (μολονότι βέβαια έγινε αντικείμενο εκμετάλλευσης από τα δυτικά κατεστημένα –για προφανείς λόγους—στη ψυχροπολεμική ρητορική τους). Ιδιαίτερα, μαλιστα, εάν πάρει κανείς υπόψη ότι την ίδια ακριβώς στιγμή η Αμερικανική άρχουσα ελίτ στραγγαλιζε κυριολεκτικά την αντίστοιχη Σοβιετική ελίτ μέσω του ανταγωνισμού των εξοπλισμών --ενός ανταγωνισμού που συνέβαλε αποφασιστικά στην κατάρρευση του ‘υπαρκτού’ σοσιαλισμού.
Ακόμη, μολονότι η κριτική της ολοκληρωτικής γραφειοκρατίας στις χώρες του ‘υπαρκτού’ είναι βασικά ορθή, θα μπορούσε κανένας να διαφωνήσει με τη στάση του Καστοριαδη που αγνοούσε εντελώς το γεγονός ότι οι χώρες αυτές είχαν επιτύχει (έστω σε πολύ χαμηλό επίπεδο) την κάλυψη των βασικών αναγκών των πολιτών τους (απασχόληση, υγεια, εκπαίδευση, στέγαση, επισιτισμός). Πράγμα που έκανε τραγικά φανερό η σημερινή καταστροφική οπισθοδρόμηση στη κάλυψη των αναγκών αυτών, ως αποτέλεσμα της ενσωμάτωσης της Αν. Ευρώπης στη διεθνοποιημένη οικονομία της αγοράς.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι ο Καστοριαδης, στην ερώτηση εάν οι δυτικές ‘φιλελεύθερες ολιγαρχίες’ ήταν προτιμητέες σε σχέση με τις ολοκληρωτικές γραφειοκρατίες στην Ανατολή ως βάσεις στον δρόμο για μια αυτόνομη κοινωνία, πάντα εξέφραζε την ανεπιφύλακτη προτίμηση του για τις πρώτες. Την προτίμηση αυτή την στήριζε στο (ορθό) επιχείρημα ότι τα δυτικά καθεστώτα εμπεριείχαν ‘σπέρματα αυτονομίας’, τα οποία είχαν δημιουργηθεί μέσα από τους μακρόχρονους κοινωνικούς αγώνες που αναπτύχθηκαν στη μετά-Μεσαιωνική περίοδο. Όμως, το ερώτημα που ανακύπτει εδώ είναι κατά πόσο το συμπέρασμα αυτό είναι ακόμη βάσιμο σήμερα, όταν η νεοφιλελεύθερη συναίνεση στη Δύση, στην ουσία, αποδιαρθρώνει το κράτος πρόνοιας, το οποίο λειτουργούσε ως η υλική βάση για την ανάπτυξη του προταγματος της αυτονομίας, ενώ συγχρόνως υπονομεύει με επιτυχία τα ιστορικά σπέρματα αυτονομίας (εργατικά δικαιώματα, συνθήκες εργασίας, ατομικές ελευθερίες κλπ).